اختلال جنسی در مردان و زنان یکی از عوامل مهم کاهش کیفیت زندگی و روابط عاطفی هستند که اغلب نادیده گرفته می‌شوند. این اختلالات صرفاً یک مشکل ساده در رابطه جنسی نیستند، بلکه می‌توانند به یک بار روانی و اجتماعی سنگین تبدیل شوند و پیامدهای گسترده‌ای در زندگی فردی و خانوادگی ایجاد کنند. بسیاری از مشاجره‌های زناشویی، فاصله‌های عاطفی و حتی خیانت‌ها، ریشه در مشکلات جنسی دارند. از همین رو، شناسایی و درمان به موقع اختلالات جنسی، ضرورتی انکارناپذیر در حفظ سلامت روان و رضایت زناشویی است.
اختلال جنسی یعنی چه ؟
اختلال جنسی (Sexual Dysfunction) به هرگونه مشکل پایدار یا مکرر در یکی از مراحل چرخه پاسخ جنسی – شامل میل، تحریک، ارگاسم یا رفع تنش جنسی – گفته می‌شود که موجب ناراحتی فرد یا اختلال در رابطه جنسی می‌گردد. این اختلال جنسی ممکن است به دلایل جسمی، روانی، هورمونی، دارویی یا ترکیبی از آن‌ها بروز کند و بسته به نوع، شدت و مدت زمان آن، نیازمند مداخله تخصصی و درمان هدفمند است .
انواع اختلال جنسی
اختلال جنسی به طور کلی در چهار گروه اصلی طبقه بندی می‌شوند:
1- اختلال میل جنسی
کاهش یا فقدان میل به رابطه جنسی.
2- اختلال تحریک جنسی
ناتوانی در تحریک شدن یا حفظ تحریک.
3 – اختلال ارگاسم
تأخیر، نبود یا دشواری در رسیدن به اوج لذت جنسی.
4- اختلال درد جنسی
تجربه درد هنگام یا بعد از رابطه جنسی.
انواع اختلال جنسی در مردان
1- کاهش میل جنسی 
مردان ممکن است به دلایل جسمی مانند کاهش تستوسترون، خستگی، یا مصرف داروهایی مثل ضدافسردگی دچار کاهش میل شوند. عوامل روانی مانند افسردگی، اضطراب یا فشار کاری نیز مؤثرند.
2 – اختلال نعوظ 
عدم توانایی در ایجاد یا حفظ نعوظ برای انجام رابطه جنسی رضایت بخش را اختلال نعوظ می گویند . علت اختلال نعوظ می‌تواند مشکلات عروقی، دیابت، اختلالات عصبی یا روانی باشد. اختلال نعوظ شایع ترین اختلال جنسی در مردان است. ( اختلال نعوظ را بیشتر بشناسید)
3 – زودانزالی
وقوع انزال پیش از زمان مطلوب، اغلب در کمتر از یک دقیقه پس از دخول را زود انزالی می گویند . دلایل شامل اضطراب، تحریک‌پذیری بالا یا حساسیت بیش از حد آلت تناسلی است. اختلال جنسی شایع در مردان با رتبه دوم می باشد . ( درباره زود انزالی بیشتر بدانید )
4 – دیرانزالی یا عدم انزال
ناتوانی در انزال یا تأخیر شدید در آن. معمولاً به‌دلیل دیابت، اختلالات عصبی، داروهای ضدافسردگی یا دلایل روانی رخ می‌دهد.
5 – اختلال در ارگاسم
در این وضعیت، مرد باوجود نعوظ و تحریک مناسب، ارگاسم را تجربه نمی‌کند. اغلب ناشی از اضطراب، افسردگی یا مصرف برخی داروهاست.
انواع اختلال جنسی در زنان
1 – کاهش میل جنسی 
شایع ترین اختلال جنسی زنان می باشد . علل شامل تغییرات هورمونی (یائسگی)، مشکلات رابطه‌ای، افسردگی یا اضطراب است.
2 – اختلال تحریک جنسی 
زنان دچار این اختلال جنسی نمی‌توانند تحریک جسمی و روانی کافی را تجربه کنند. علل شامل کاهش استروژن، اختلالات عصبی یا مصرف داروهای خاص است.
3 – اختلال ارگاسم 
اختلال جنسی شایع رتبه دوم در بانوان ناتوانی در رسیدن به ارگاسم با وجود میل و تحریک مناسب. دلایل روانی (مانند ترس یا شرم)، مشکلات هورمونی یا تجربه‌های منفی جنسی در گذشته می‌توانند نقش داشته باشند.
4 – دیس‌پارونیا
درد مزمن هنگام دخول یا رابطه جنسی. ممکن است به‌علت خشکی واژن، عفونت، اندومتریوز یا استرس رخ دهد.
5 – واژینیسموس
انقباض غیرارادی عضلات واژن که دخول را دردناک یا غیرممکن می‌کند. معمولاً دلایل روانی مانند ترس از رابطه، تجربه سوءاستفاده یا باورهای منفی جنسی دارد.
تأثیر بیماری‌های زمینه‌ای بر عملکرد جنسی
بیماری‌های مزمن مختلفی می‌توانند مستقیماً یا غیرمستقیم باعث اختلال جنسی شوند. در ادامه مهم‌رترین آن‌ها آمده است:
1 – دیابت
دیابت باعث آسیب به اعصاب و عروق خونی ناحیه تناسلی می‌شود. در مردان منجر به اختلال نعوظ و در زنان باعث خشکی واژن و کاهش میل جنسی می‌شود.
2 – فشار خون بالا
فشار خون بالا گردش خون را مختل کرده و باعث اختلال نعوظ در مردان و کاهش تحریک پذیری در زنان می‌شود. همچنین برخی داروهای فشار خون میل جنسی را کاهش می‌دهند.
3 – ام‌اس (مولتیپل اسکلروزیس)
به دلیل درگیری سیستم عصبی مرکزی، بر تحریک، انزال، ارگاسم و حتی میل جنسی تأثیر دارد. بی‌حسی ناحیه تناسلی، خستگی مزمن و افسردگی نیز در این بیماری شایع است.
4 – سکته مغزی
بسته به محل آسیب، سکته مغزی ممکن است باعث اختلال حرکتی، حسی یا روانی شود که عملکرد جنسی را مختل می‌کند. افسردگی پس از سکته نیز نقش مهمی دارد.
5 – صرع
صرع به ویژه اگر نواحی جنسی مغز درگیر شوند، بر میل جنسی و ارگاسم تأثیر دارد. داروهای ضد صرع نیز ممکن است موجب کاهش میل و تحریک‌پذیری شوند.
6 – بیماری قلبی و عروقی
کاهش خون‌رسانی به اندام‌های تناسلی باعث اختلال نعوظ و کاهش تحریک می‌شود. نگرانی از فعالیت جنسی نیز ممکن است باعث اجتناب از رابطه شود.
7 – نارسایی کلیه و کبد
باعث تغییرات هورمونی، ضعف عمومی، آنمی و افسردگی می‌شود که همگی بر عملکرد جنسی اثرگذارند .
8 – سرطان و درمان‌های آن
سرطان‌های لگنی (پروستات، رحم، تخمدان) و درمان‌هایی مثل جراحی، رادیوتراپی و شیمی‌درمانی ممکن است به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم باعث اختلال جنسی شوند.
9 – چاقی و سندرم متابولیک
باعث کاهش تستوسترون ، مقاومت انسولینی و التهاب مزمن شده و منجر به کاهش میل، اختلال نعوظ و تحریک پایین می‌شود .
10 – اختلالات تیروئید
کم‌کاری تیروئید منجر به خستگی، افسردگی و کاهش میل جنسی می‌شود. پرکاری هم ممکن است باعث اضطراب و بی‌قراری جنسی شود.
11 – بیماری پارکینسون
تأثیر مستقیم بر سیستم عصبی دارد و باعث کاهش میل، ارگاسم سخت تر و در مردان اختلال نعوظ می‌شود.
12 – آسیب نخاعی
باعث اختلال کامل یا جزئی در تحریک جنسی، انزال یا ارگاسم می‌شود. شدت اختلال جنسی بسته به سطح و نوع آسیب متفاوت است.
13 – فیبرومیالژیا و سندرم خستگی مزمن
درد مزمن و خستگی شدید، علاقه به رابطه را کاهش می‌دهد. درد هنگام تماس فیزیکی هم ممکن است ایجاد شود.
14 – آرتریت روماتوئید و بیماری‌های التهابی
درد مفاصل، خشکی بدن، خستگی و افسردگی موجب اختلال در میل و تحریک می‌شود. رابطه جنسی ممکن است به دلیل دردناک بودن، کم یا حذف شود.
15 – بیماری‌های روانی
افسردگی، اضطراب، استرس ، اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی از عوامل مؤثر در کاهش میل جنسی هستند. داروهای روان‌پزشکی نیز ممکن است عملکرد جنسی را کاهش دهند.
کی به پزشک مراجعه کنیم ؟
اختلال جنسی موضوعی چند بعدی و گسترده‌اند که به دلایل مختلفی در مردان و زنان بروز می‌کنند. بسیاری از این اختلالات قابل درمان هستند، به شرط آن که با دیدی علمی، بدون شرم و با کمک متخصصین بررسی شوند. شناخت تأثیر بیماری‌های زمینه‌ای گامی مهم در تشخیص ریشه مشکل و انتخاب درمان مناسب است. مراجعه به متخصص زنان، اورولوژی، نورولوژی ، روان‌پزشک یا روان‌درمانگر جنسی توصیه می‌شود .
منابع
Corona, G., Lee, D. M., Forti, G., O’Connor, D. B., Maggi, M., & Wu, F. C. (2012). Age-related changes in general and sexual health in middle-aged and older men: results from the European Male Aging Study (EMAS). The Journal of Sexual Medicine, 7(4), 1362-1380.
Shifren, J. L., Monz, B. U., Russo, P. A., Segreti, A., & Johannes, C. B. (2008). Sexual problems and distress in United States women: prevalence and correlates. Obstetrics & Gynecology, 112(5), 970–978.
Laumann, E. O., Paik, A., & Rosen, R. C. (1999). Sexual dysfunction in the United States: prevalence and predictors. JAMA, 281(6), 537–544.
Rowland, D. L., & McMahon, C. G. (2008). Disorders of orgasm and ejaculation in men. Journal of Sexual Medicine, 5(7), 1681–1700. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18564142/ Basson, R. (2001). Human sex-response cycles. Journal of Sex & Marital Therapy, 27(1), 33–43.